سابقه و هدف: پرتوهای یونیزان نقش مهمی را در تشخیص و درمان پزشکی ایفا می کنند. با این حال ممکن است اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان ها داشته باشد. بنابراین رعایت اصول حفاظت در کاهش این اثرات نامطلوب موثر واقع شود. هدف از مطالعه ی حاضر، بررسی مطالعاتی است که تابش گیری شغلی از دوزهای کم پرتوهای یونیزان را در پرتوکاران پزشکی با استفاده از دو نشانگر زیستی سیتوژنتیک استاندارد مورد ارزیابی قرار داده اند. مواد و روش ها: در این مطالعه ابتدا به خلاصه ای از مطالعات انجام شده در سال های اخیر در ارتباط با پرتوکاران پزشکی که تحت تابش گیری شغلی از پرتوهای یونیزان قرار دارند، اشاره و در ادامه به مقایسه نتایج این مقالات و بررسی عوامل مخدوشگر پرداخته شده است. نتایج: اکثریت این مطالعات بیان نموده اند که پرتوگیری مزمن از دوزهای کم از پرتوهای یونیزان سبب افزایش انحرافات کروموزومی و میکرونوکلیید در پرتوکاران پزشکی در مقایسه با گروه کنترل می شود، اگرچه در این بین نتایج متناقضی هم وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر، علاوه بر دوز تجمعی دریافتی افراد و سال های اشتغال پرتوکاری، عوامل مختلف دیگری ازجمله: سن، جنس، مصرف سیگار و یا حتی رژیم های غذایی خاص نیز می تواند بر این آسیب ها اثرگذار باشد. نتیجه گیری: باتوجه به گسترش استفاده از پرتوهای یونیزان در حوزه ی پزشکی، وضعیت حفاظت از پرتوکاران امری مهم و جدی است. بنابراین به نظر می رسد نظارت مستمر بیولوژیکی در کنار رعایت پروتکل های استاندارد حفاظت از پرتوکاران ضروری می باشد.

مقدمه: هدف این مطالعه مروری، به روز رسانی اهمیت بیومارکرهای موجود و همچنین نشانگرهای زیستی جدیدی است که در حال ظهور هستند و می توانند در آینده نزدیک به صورت بالینی امرد استفاده قرار بگیرند. در دو دهه اخیر با توجه به ناهمگانی در بروز و تشخیص ضربات مغزی، مطالعات مربوط به دستیابی به نشانگرهای زیستی برای غلبه بر این چالش بزرگ سلامت در جهان به طور تصاعدی افزایش یافته است. تشخیص بیومارکرهای مختلف، مانند مولکول های موجود در مایع مغزی نخاعی و خون، و همچنین روش های تصویربرداری، به طور گسترده مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتیجه گیری: در مطالعه متعددی، این نشانگرهای زیستی برای اندازه گیری شدت آسیب مغزی، شناسایی بیماران در معرض خطر بالاتر، پیامدهای نامطلوب پس از آسیب و پیش بینی مدت زمان بهبودی مورد استفاده قرار گرفتند. علیرغم پیشرفت قابل توجه در این زمینه، هر یک از نشانگرهای زیستی موجود محدودیت های خاص خود را دارند، بنابراین مطالعات زیادی بر روی نشانگرهای زیستی جدید مانند microRNA، وزیکول های خارج سلولی ونورومتابولیت ها در حال انجام است. در نتیجه، به روز رسانی یافته های جدید این بیومارکرها اهمیت بیولوژیکی و بالینی زیادی دارد.

مقدمه: بسیاری از تشخیص های پرستاری، که قسمتی از فرآیند پرستاری هستند، با تغییرات نشانگرهای زیستی بدن مرتبط است. لذا، می بایست به منظور شناخت، بررسی و برنامه ریزی مداخلات پرستاری، مستندات علمی مبتنی بر پژوهش های کمی در حیطه نشانگرهای زیستی بدن نیز در برنامه آموزش پرستاری مدنظر قرار گیرد. لازمه این نوع تحقیقات، تعامل و تشریک مساعی بین رشته ای متخصصان پرستاری و علوم پایه است. در این مقاله مروری، با تبیین اهمیت نقش پژوهش های کمی، برخی نشانگرهای زیستی نظیر گازهای خون، حداکثر اکسیژن مصرفی، سیتوکیناز و استرس اکسیداتیو برای تشخیص پرستاری معرفی شده است.نتیجه گیری: لازمه به کارگیری برخی اقدامات مراقبت پرستاری، تعامل و تشریک مساعی بین رشته ای متخصصان پرستاری و علوم پایه در انجام تحقیقات بالینی با تمرکز بر نشانگرهای زیستی است.

زمینه و هدف: صرع یک اختلال نورولوژیک شایع است که بیش از 50 میلیون نفر از افراد جهان به آن مبتلا هستند. علی رغم وجود تلاش های بسیار و وفور داروهای متنوع ضد تشنج، هنوز 30 درصد از افراد مبتلا به صرع درمان نشده اند. لذا جامعه پزشکی به دنبال راهی جهت کنترل و مقابله با این بیماری است. بیومارکر یک شاخص عینی و قابل اندازه گیری است که می تواند مشخص کننده شرایط فیزیولوژیک و پاتولوژیک باشد و اخیراً در بیماری صرع موردتوجه قرار گرفته است. بیومارکر صرع شاخصی است که می تواند درزمینهٔ پیشگویی بیماری، تشخیص و شدت آن و حتی بررسی اثرات داروها مورداستفاده قرار گیرد. هدف از این مطالعه معرفی مؤثرترین بیومارکرهای متابولیکی، ساختاری، الکتروفیزیولوژی و ژنتیکی است. نتیجه گیری: توانایی بیومارکرها در تشخیص و اثربخشی داروها همواره قابل توجه بوده است. با توجه به اینکه بیماری صرع طیفی از علائم بالینی را شامل شده و انواع مختلفی دارد لذا بیومارکرهای معرفی شده در این بیماری از تنوع و فراوانی بسیاری برخوردار است. در میان طیف گسترده بیومارکرهای معرفی شده، بیومارکرهای ساختاری نظیر تصویربرداری و الکتروفیزیولوژی مانند ثبت امواج مغزی ازجمله پرکاربردترین بیومارکرها به شمار می آیند. این شواهد لزوم مطالعات بیشتر به منظور دستیابی به بیومارکرهای پرکاربرد را پیشنهاد می نماید.

مقدمه: مالتیپل اسکلروز یک دوره مزمن پیشرونده بیماری است که باعث گسترش مسیرهای پاتولوژیکی تخریب نورونی مانند آسیب نوروآکسونی، آپوپتوز و گلیوز می شود. به علت پیچیدگی مکانیسم های دخیل در پاتوفیزیولوژی بیماری مالتیپل اسکلروز یافتن نشانگرهای زیستی معتبر بسیار دشوار است. با این حال یافتن نشانگرهای زیستی موثر که از حساسیت بالایی برخوردار هستند و قادر به تعیین سطح فعالیت و دوره بیماری باشد ضروری است. امروزه چندین نشانگر زیستی با تاثیر بالا در طراحی درمان اولیه، ارزیابی پاسخ به درمان های دارویی و تشخیص زودرس و تشخیص مراحل مختلف بیماری معرفی شده اند. هدف از این مطالعه مرور نشانگرهای زیستی مختلف شناخته شده در تشخیص مالتیپل اسکلروز است.نتیجه گیری: پیچیدگی بیماری مالتیپل اسکلروز و نقش مهم نشانگرهای زیستی در تشخیص بیماری مالتیپل اسکلروز منجر به تمرکز مطالعات مختلفی برای ارزیابی موثرترین نشانگرهای زیستی شده است. یافته ها حاکی از آنند که نشانگرهای زیستی مایع مغزی –نخاعی نسبت به نشانگرهای زیستی پلاسما معتبرترند. نشانگرهای زیستی مایع مغزی –نخاعی تحت تاثیر ریتم سیرکاردین قرار نمی گیرند و در فضای زیر عنکبوتیه در گردش هستند که در تماس نزدیک با آسیب های سیستم عصبی و التهابی در بیماری مالتیپل اسکلروز هستند. در میان نشانگرهای زیستی ساختاری، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی پرکاربردترین روش ها در تشخیص بیماری مالتیپل اسکلروز می باشد.

فراوانی و حضور همه جایی نماتدها در اکوسیستم های مختلف آنها را به یکی از بهترین نشانگرها جهت پایش آلودگی های زیست محیطی تبدیل کرده است. از بین ارگانیسم های موجود در خاک، نماتدها بعنوان یکی از بهترین شاخص های زیستی جهت شناسایی اختلالات موجود در خاک از جمله آلودگی خاک به فلزات سنگین مطرح می باشند. تحقیقات انجام شده پیرامون تاثیر فلزات سنگین از جمله سرب، کادمیوم، کروم، مس، نیکل، روی و سلنیوم روی جنس های مختلف نماتدها از گروه های مختلف تغذیه ای و از طریق تحلیل شاخص های مرتبط با تنوع و اجتماع نماتدها نشان دهنده تاثیر قابل توجه افزایش غلظت فلزات مذکور روی جمعیت برخی از جنس های نماتدها است؛ اما با وجود خصوصیات منحصر بفرد نماتدها در پایش آلودگی های خاک، تعمیم دادن اثرات مشاهده شده آلودگی های ناشی از فلزات سنگین بر روی اجتماع نماتدها، دشوار به نظر می رسد؛ چرا که نوع اکوسیستم، مقیاس مکانی و همچنین خصوصیات منطقه ای از جمله pH خاک، پوشش گیاهی و وجود فون نماتدهایی که از قبل در خاک حضور دارند می-تواند تجزیه و تحلیل نتایج این گونه اطلاعات را تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین لازم است، در تحلیل شاخص-های جمعیتی نماتدها، جنس هایی از نماتدها را که باعث ابهام در پیشگویی می شوند را حذف و بر روی جنس های شناخته شده ای که قابلیت بروز واکنش به یک محرک مداخله گر در محیط خاک را دارند، متمرکز گردد. در این صورت تحلیل شاخص های جمعیتی هم قابلیت پیشگویی خوبی دارند و هم از لحاظ اقتصادی با صرفه تر هستند. مثال هایی از جنبه های کاربردی و تجاری نماتدها در پایش آلودگی زیستگاههای آبی به آلودگی هایی مانند آلودگی های ناشی از مواد شیمیایی در سایر کشورها و جود دارد. در این راستا بهره-گیری از نتایج تحقیقات سایر کشورها، توسعه تحقیقات کاربردی در این زمینه و رفع محدودیت های موجود می تواند زمینه ساز استفاده از نماتدها در پایش آلودگی خاک به فلزات سنگین باشد.

به منظور تعیین تعداد کروموزومهای آرتمیا در دریاچه ارومیه، سیست های جمع آوری شده از ایستگاههای تپه شاهی و اطراف کوه زنبیل مورد بررسی و مطالعه سیتوژنتیک قرار گرفتند. برای شناسایی، سیستمهای جمع آوری شده، ابتدا در آب با شوری 35ppt  انکوباسیون شدند و همچنین برای تعیین نحوه تولیدمثل آنها، سیست ها برای سه نسل متوالی (F3) تا سن بلوغ با استفاده از جلبک Dunaliella teriolecta  پرورش داده شدند. بر اساس نتایج حاصل از پرورش سیست های آرتمیا در دریاچه ارومیه، دو نوع آرتمیا از لحاظ تولیدمثلی (دوجنسی و بکرزا) شناسایی گردید.با استفاده از ناپلیوس تازه تفریخ یافته آرتمیا، به روش له کردن، گسترش های کرموزومی تهیه و مورد ارزیابی قرار گرفتند. با توجه به تعداد 100 صفحه متافازی شمارش شده در آرتمیای دو جنسی دریاچه ارومیه و 35 پلیت متافازی در آرتمیای بکرزای دریاچه ارومیه، عدد کروموزومی برای هر دو نوع آرتمیا یکسان و معادل 2n=42 تعیین گردید. در آرتمیاهای مطالعه شده، اندازه کرموزومهای متافازی بسیار کوچک و با اشکال متاسانتریک، ساب متاسانتریک و تلوسانتریک مشاهده شد و کاریو تایپ آنها با فرمول 2n=30M/SM+12A/T و در آرتمیای دو جنسی 2n=32M/SM+10A/T در آرتمیای بکرزایی دریاچه ارومیه پیشنهاد گردید. همچنین در کلیه نمونه های بررسی شده، سلول های مرحله اینترفاز فاقد کروموسنتر بودند.ضمنا از آنجاییکه بعلت اندازه بسیار کوچک کروموزوم های آرتمیا، تعیین دقیق نوع کروموزوم ها در کاریوتایپ دشوار بود، آزمایش های متعددی از طریق C-Banding انجام شد ولی بعلت فقدان کروموسنتر در سلولهای مرحله اینترفاز امکان تفکیک کروموزوم ها برحسب نوع باندینگ میسر نبود.

زمینه و هدف: در سال های اخیر، آلودگی محیط زیست به انواع آلاینده های بیولوژیکی، شیمیایی، سموم و آفت کش ها و دیگر ترکیبات سرعت بیشتری گرفته است و به عنوان یکی از مهم ترین چالش های عصر حاضر به شمار می روند. آلاینده­های مختلف را می­توان با کمک روش های فیزیکی، شیمیایی و یا شاخص های زیستی اندازه­گیری نمود. لذا هدف از این مطالعه تعیین و بررسی مشخصات و قابلیت های نشانگرهای زیستی در کاربردهای زیست محیطی بود. روش بررسی: مطالعه حاضر یک مطالعه مروری است که در سال 1402 انجام شده است، روش های مختلف استفاده از موجودات زنده به عنوان یک شاخص در تعیین تغییرات زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی پایش زیستی با جستجو در پایگاه داده های PubMed، Google Scholar، Web of Science و Scopus با استفاده از کلید واژه های بیواندیکاتور، پایش زیستی، کنترل زیستی، پایش با میکروارگانیسم­ها، تشخیص زیستی، bioindicator، biomonitoring، biological index و biological indicator در مقالات چاپ شده تا سال 2023 انجام شده است. یافته ها: نتایج نشان می­دهد که موجودات زنده بسیاری به عنوان بیواندیکاتور در محیط های دریایی به کار گرفته می­شوند. استفاده از موجودات زنده مختلفی مانند مایکروفایتا، کروستاسه ها، فیتوپلانکتون ها، پروتوزوآ و موجودات زنده بزرگتر مانند؛ ماهی ها، قناری و حشرات در تشخیص و پایش آلاینده ها در محیط زیست رایج بوده است. این موجودات به روشهای مختلفی براساس جنس و گونه می توانند به تشخیص یا پایش مداوم حضور آلاینده و تعین سطوح غلظتی آنها در محیط زیست مانند محیط های آبی کمک کنند. نتیجه گیری: در پایش زیستی از موجودات زنده ای مانند خزه­ها برای سنجش فلزات سنگین، قزل آلای قاتل در نهرهای کوهستانی برای ارزیابی دمای آب، قناری در معدن زغال سنگ برای ارزیابی میزان منوکسیدکربن و گاز متان و بسیاری موجودات دیگر که به عنوان بیواندیکاتور شناخته شده­اند که برای تشخیص اثرات آشفتگی­ها و استرسها از آنها بهره گرفته می شود. این موجودات زنده با مکانیسم هایی مانند تجمع زیستی، تغییرات بیوشیمیایی، تغییرات رفتاری و مورفولوژیکی و تغییرات جمعیتی توانایی تشخیص و تعیین مقدار آلاینده ها را امکانپذیر می کنند.

مقدمه: سیستم عصبی مرکزی و اعصاب محیطی اندام حیاتی موجودات زنده هستند که محافظت شده ترین ساختار بدن را تشکیل می دهند. بیماری های عصبی پاتوژنزهای متنوعی را نشان می دهند که توسط طیف وسیعی از نشانگرهای زیستی مرتبط منعکس می شوند. این بیومارکرها شامل التهاب، استرس اکسیداتیو، بی نظمی های متابولیکی و ژنتیکی و تأثیرات دارویی هستند. در این بررسی، مفهوم بیومارکرها و طبقه بندی آن ها را معرفی می کنیم و مروری جامع از آخرین یافته های تحقیقاتی در مورد مهم ترین و شایع ترین نشانگرهای زیستی مرتبط با بیماری های عصبی ارائه می دهیم. بیومارکرهای استرس اکسیداتیو و واسطه های التهاب رایج ترین نشانگرهای زیستی در بیماری های عصبی هستند و MicroRNA ها بیومارکر مولکولی جدیدی هستند که به تشخیص و پیش آگهی کمک می کنند. نتیجه گیری: دانش فعلی قادر به ارائه نشانگر زیستی با حساسیت و ویژگی قابل قبول در بیماری های عصبی در اکثر موارد نیست. مولکول های استرس اکسیداتیو تقریباً در تمام بیماری های مغزی و عصبی جزء مهم ترین هستند.